سلطان حمد
روزنامه‌نگار
تاجیک
پیکرهباربد
مروزی در ناحیه درواز تاجیکستان
رابطه تاریخی و
فرهنگی تاجیکستان و افغانستان بخصوص درعرصه موسیقی به زمانهای خیلی دور بر می
گردد.
تاجیکها معتقد‌ند
که بزرگترین خنیاگر عهد ساسانیان "باربد مروزی" زاده ناحیه کوهستانی
درواز است. هنر آوازخوانی منحصر به فردش او را به درگاه پادشاهان ساسانی برد.
از
زمان باربد تا کنون رابطه هنرمندان دو سوی رود آمو، تنها زمانی به سردی گراید که
در ماوراءالنهر حکومت امیران سقوط کرد بلشویکان روس به قدرت رسیدند.
حکومت
کمونیستی اتحاد شوروی تمام موانعی را که در دهه۲۰ میلادی میان افغانستان و
تاجیکستان ایجاد کرده بود بعد از اشغال افغانستان توسط نیروهای ارتش سرخ در سال
۱۹۷۹ از میان برداشت.
درماه
اگست/ اوت سال ۱۹۵۸ اولین بار در تاریخ مناسبات فرهنگی اتحاد شوروی و افغانستان،
گروه هنری ترانه و رقص "پامیر" به مدیریت هنرمند اتحاد جماهیر شوروی،
غلامعلی غلامحیدراف، همراه با استادان موسیقی تاجیک "اکه‌شریف جوره یف"
و "عبدالله نذری یف" به کابل سفر کردند.
مشک تازه می‌بارد
نویسنده
تاجیک اورون کوهزاد در کتاب "اکه‌شریف جوره یف باربد قرن ۲۰" می‌نویسد:
"هنگامی که اکه‌شریف ترانه "مشک سوده می‌ریزد شب به دامن کابل" را
خواند، شرکت کنندگان از وجد به پا خواستند به صورت ممتد کف زدند.
نشسته‌ها: حفیظ‌الله
خیال، احمد باباقولف، کریم قاسم‌اف ایستاده: حسین ارمان، فضل احمد نینواز، سلیم
سرمست
شاعر
این شعر، ضیا قاری زاده، شاعر افغان بالای صحنه آمد و آوازخوان تاجیک را به آغوش
گرفت و گفت: "برای این شعر آهنگ نساخته‌ای، بلکه جان عطا کرده‌ای،
جان!"بعداً این ترانه میان آوازخوانهای
تاجیک و افغان شهرت یافت.
بعد
همه از یاد بردند که این ترانه ثمره نخستین همکاری هنرمندان موسیقی تاجیک و افغان
است.
آهنگ
آن ساخته یکی از پایه‌گذاران موسیقی معاصر تاجیک و صدا از آوازخوان ممتاز تاجیک،
اکه‌شریف جوره‌یف، می‌باشد.
چند
ماه بعدهنرمندان افغان به تاجیکستان سفر کردند. هنرمندان معروف افغان استاد حفیظ‌الله
خیال، عبدالجلیل زلاند، استاد یعقوب قاسمی، سلطان رباب محمد عمر، خانم پروین، خانم
ژیلا، خانم رخشانه، خانم سارا زلاند و دیگران شامل این گروه هنری افغانستان بودند.
در
پایان سفر بر اساس درخواست مسئولین فرهنگی تاجیکستان آقای خیال یک ماه دیگر در
تاجیکستان ماند و ظرافت‌های خواندن ترانه‌های افغانی را به آوازخوانان تاجیک
آموزش داد.
"احمد ظاهر یگانه آوازخوانی است که
در تمام گوشه و کنار تاجیکستان هواداران زیادی دارد. شاید در تاجیکستان هنرمند
دیگر به اندازه احمد ظاهر محبوبیت نداشته باشد."
سلطان
حمد
خانم
نقره رحمتوا، هنرمند تاجیکستان در این باره می‌گوید
که در این سفر "خیال" به او خواندن ترانه قدیمی پشتو " چا ویل چه
ماز‌یگر دی" را که حتی در افغانستان از یادها رفته بود، یاد داد. بعداً در
سال ۱۹۶۲ این ترانه را نقره رحمتوا در سفرش به افغانستان خواند که با استقبال گرم
هواداران موسیقی این کشور رو به رو شد.
نقره
رحمتوا درپایان سفر افغانستان با ترانه "از غمت ای نازنین، عزم سفر می‌کنم"
از ساخته‌های "خیال" برگشت. اکنون ترانهها
و آهنگ‌های همانند : "ای ساربان، آهسته ران، که آرام جانم می‌رود"،
"امشب قمر این جاست"، "خورشید من کجایی، سرد است خانه من"،
"ای زهره"، "چشم سیاه داری قربانت شوم من" و سایر آهنگ‌های افغانی
برگشت که بیش از پنجاه سال است توسط آوازخوانهای تاجیک خوانده و در میان پیر و
جوان هواداران زیادی دارند.
ثبت نخستین سرود ملی افغانستان در تاجیکستان
دردهه
۶۰ میلادی یک گروه متخصصان موسیقی اتحاد شوروی در افغانستان کار می‌کردند که
نمایندگانی از جمهوری تاجیکستان نیز آنها را همراهی می‌کرد. عبدالوهاب مددی،
آوازخوان و موسیقیدان معروف افغان در کتاب "سرگذشت موسیقی معاصر
افغانستان" می‌نویسد که در رشد و نموی هنر موسیقی حرفهای
معاصر افغانستان، متخصصان شوروی، ازجمله تاجیکستان سهم بزرگی را داشته اند.
مددی
از آهنگسازان معروف تاجیک، عثمان مدیارف، یاد میکند
که در سالهای ۱۹۶۱-۱۹۶۴ در بنیاد شماره ۲ ارکستر ملی رادیو دولتی افغانستان خدمت
به سزایی کردهاست.
استاد
سلیم سرمست که یکی از تدوینگران
سرود ملی افغانستان در دوران محمد ظاهرشاه بود از همکاری با این متخصص شوروی تجربه
زیادی آموخت و نخستین بار سرود ملی افغانستان در زمان شاه با رهبری سلیم سرمست در
ارکستر سمفونیک تئاتر اپرا و باله "عینی" در تاجیکستان ثبت شد.
صدرالدین نجم‌الدین
آوازخوان معروف تاجیک
مرحوم
عبدالرحیم ساربان، خواننده پرآوازه افغان که ترانه هایش تا امروز میان نسل کهن و
جوان تاجیکستان شنونده دارد و هنوز هم آهنگ‌های
او خوانده میشود، در یک
مصاحبه با روزنامه نگار معروف افغان، غوث زلمی، گفته است که او، راهنمایی و کمک
شادروان مهربان نظرف، متخصص شوروی اهل تاجیکستان که در دهه ۶۰ میلادی در افغانستان
کار می‌کرده، به عالم موسیقی قدم گذاشته است.
مهربان
نظرف که بعدها وزیر فرهنگ تاجیکستان شد، در تحکیم رابطه‌های فرهنگی تاجیکستان و
افغانستان سهم بزرگی گذاشت. او پدر آوازخوان معروف، دلیر نظرف، می‌باشد که صدایش
در افغانستان و ایران علاقه‌مندان زیادی دارد.
ظاهر هویدا در تاجیکستان
سفرهای
آوازخوانان و آهنگسازانی همچون استاد فطرت ناشناس، استاد حسین آرمان، شمس‌الدین
مسرور، استاد مهوش، ظاهر هویدا، احمد مرید، سلیم سرمست، اسماعیل اعظمی، فقیر‌محمد
ننگیالی به تاجیکستان در دهه ۶۰ و ۷۰ در رشد موسیقی معاصر تاجیک تاثیر مثبتی داشت.
مخصوصاً
سفر هنری مرحوم ظاهر هویدا در سال ۱۹۷۶ از یاد نمی رود. کنسرت مشترک او با تاج‌الدین
محی‌الدین‌اف بر روحیه آوازخوانهای تاجیک تاثیر فوق العاده باقی گذاشت.
در
آخر دهه هفتاد و هشتاد میلادی، زمانی که در افغانستان خلقی‌ها و پرچمی‌ها به قدرت
رسیدند، همکاری‌ها میان هنرمندان موسیقی تاجیکستان و افغانستان گسترش یافت.
آهنگساز
تاجیک شراف‌الدین سیف الدین‌اف، رئیس وقت اتحادیه آهنگسازان تاجیکستان می‌گوید که
سفرهای هنرمندان تاجیکستان به افغانستان و برعکس آن به یک کار معمولی تبدیل شده
بود. اثرهای آهنگسازان افغان با کمک همتایان تاجیک‌شان به زبان روسی ترجمه بعداً
در مسکو به شکل کتاب به نشر می‌رسید.
برای
مثال، در سال ۱۹۸۸ بیست و هشت ترانه آوازخوان معروف افغان مسحور جمال که بعداً در
سالهای ۹۰ چند مدتی به عنوان استاد در دانشکده هنرهای زیبای تاجیکستان در دوشنبه،
فن موسیقی را به جوانان درس می‌داد، در کتابی تحت عنوان "پوت ک سولنتسه"
(راه به سوی آفتاب) به نشر رسید. همه این سرودها به زبان روسی ترجمه گردید، به
صورت نُت درآورده شدند.
محبوبیت احمد ظاهر
ظهور
احمد ظاهر به عنوان آوازخوان معروف در افغانستان، آغاز دوره نوی برای هنر
آوازخوانی در تاجیکستان نیز بود. احمد ظاهر اگرچه نتوانست به تاجیکستان سفر کند،
اما صدای او از طریق رادیوی افغانستان، توسط نوارهای صوتی با سرعت در بین مردم
تاجیکستان شناخته شد.
احمد
ظاهر یگانه آوازخوانی است که در تمام گوشه و کنار تاجیکستان هواداران زیادی دارد.
شاید در تاجیکستان هنرمند دیگر به اندازه احمد ظاهر محبوبیت نداشته باشد.
آوازخوانهای
خوبی هستند که محبوبیت همگانی ندارند. ولی احمد ظاهر را همگان در شمال و جنوب، شرق
و غرب تاجیکستان دوست دارند. همین محبوبیت بی‌همتایش در میان مردم تاجیک باعث شده
که هیج آواز خوان معروفی در تاجیکستان نیست که ترانه‌های جاویدانه احمد ظاهر را
نخوانده باشد.
از
این رو، می‌توان گفت که هیج محفل خوشی، عروسی و کنسرتها در تاجیکستان بدون ترانه‌های
احمد ظاهر بر پا نمی‌شود. که این پدیده در موسیقی معاصر خیلی نادر است.
سلطان حمد با
فرهاد دریا
استقلال
تاجیکستان
بعد
از استقلال تاجیکستان روابط فرهنگی تاجیکستان و افغانستان بیشتر از قبل توسعه
یافت.
سفرهای
هنری آوازخوانهای تاجیک منیژه دولتوا، محمدعلی ایوبی، فیض‌علی حسن‌اف، میرزا وطن
میراف، بهادر نعمت‌اف، حاتم روشن به افغانستان سفر کردند و سفرهای آوازخوانهای
معروف افغان همانند فرهاد دریا، امیرجان صبوری، میر مفتون، نذیر خارا و دیگر آوازخوانهای
جوان افغانستان به تاجیکستان افزایش یافت که در رشد و توسعه هنر موسیقی تاجیکستان
و محبوبیت آوازخوانهای تاجیک در افغانستان نقش به سزا داشت.
امروز
آوازخوانهای تاجیک، صدرالدین نجم‌الدین، شبنم ثریا، پروین محمدیار، فیروزه حفیظ
وا و دیگران خوانندگان، علاقه‌مندان زیادی دارند آنها با آوازخوانهای مشهور
افغانستان از جمله فرهاد دریا، تواب آرش، جاوید شریف، خالد کیهان، علی اعتمادی،
نذیر خارا، ذبیح‌الله استالیفی روابط نزدیک دارند و ترانه‌های
دوگانه خوانده‌اند. آهنگسازان افغان برای آنان آهنگ می‌سازند، و بعضی از شاعران
افغان از جمله هارون راعون برای آنها تصنیف ساخته اند.
همکاری‌های
موجود بیشتر ابتکارات سازمان‌های غیردولتی دو کشور بوده و خوانندگان دو کشور این
کار را به صورت مستقل انجام دادهاند.
اگر
دولت های نیز به همکاری های فرهنگی میان دو کشور همت گمارند، بدون شک می توان شاهد
دستاوردهای بزرگ در هردو کشور بود.
صفحه ویژه سایت فارسی بی بی سی :
موسیقی افغانستان، از خرابات تا راک
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر