آواز خوانان دوره گرد بادغیسی

 

نقیب آروین

روزنامه‌نگار

درغرب افغانستان گروه های موسیقی بومی وجود دارند که حتا هنوزبرای ولایات همجوار ناشناخته مانده اند.این گروه ها میراث دار موسیقی بومی این سرزمین درکنار موسیقی هندی اند.

آوازخوانان دوره گردی که ده به ده ترانه های خودرا به خانه های خواهندگان می برند.

سازوسامان موسیقی شان دست ساز است. آنان همچنان که ترانه های بومی را سینه سینه به یادگار نگهداشته اند، ساختن سازها را نیز ازپیشینیان خود فراگرفته اند. سازند گانی که به هر حال از دیر باز سازنده نامیده شده اند. این سازند گی دوم اما باری از تحقیر تاریخی نیز برای این گروه ها به همراه داشته است.

دایره، دف وقیچک های دست ساز ومیلودیهایی که ته مانده های موسیقی خراسانی را هنوز به مخاطبان احتمالی می رساند. این گوشه از موسیقی خراسانی چونان جزیره ای نامکشوف، در برشی از این سرزمین باقی مانده است.

کوه های بلند وبرف گیر ودوربودن بادغیس از پایتخت، مانع انتقال صدای این سازها وآوازها به بیرون از این ولایت دور غربی شده است. آنچه را که آنان می نوازند، در هیچ گوشه ای از افغانستان شناخته شده نیست. تا دو سه سال پیش حتا در ولایت همجوار هرات،کسی با ساز وصدای این گروه ها آَشنا نبود

سازوسامان موسیقی

دایره مخاطب این گروه‌ها ولایت مرکزی بادغیس است وکمتر مخاطب شان از این ولایت فراتر رفته است. درآنجا مردم برای عروسی ها ومجالس شان وهمچنان میدان‌های کشتی و ورزش‌های محلی به آنان نیاز دارند.

گروه های موسیقی ای که به دودسته تقسیم می شوند. گروهی که از دایره وغیچک برای آواز خوانی ونواختن نغمه استفاده می کنند وگروهی که دهل وسرنارا برای رقص های دسته جمعی درمراسم عروسی، ورزشی وجشن های عمومی به کار می برند.رقص های دسته جمعی"اتن" درهمه جای افغانستان وجود دارد. اما میلودی ها وضرب هایی که این گروه های موسیقی دربادغیس به کار می برند، درهیچ جای افغانستان کاربرد ندارد.

کشف این جزیره موسیقی

سه سال پیش مجموعه ای از آوازهای گروهی از این آوازخوانان دوره گرد در هرات ضبط شد. یک نمونه" کار" یکی از این گروه های دوره گرد ودره گرد، وحید قاسمی آهنگساز، آواز خوان وپژوهشگر موسیقی افغانستان را به پژوهش دراین گوشه ی موسیقی کشاند.

آقای قاسمی در پی کشف این جزیره برآمد. برای پژوهش درحوزه موسیقی خراسانی به غرب کشور آمد وهفته ها با این گروه های گمنام هم نشینی وهم آوایی کرد.

حاصل این پژوهش آقای قاسمی مجموعه تحقیقی ای شامل یک کتاب ویک بسته صوتی وتصویری شد.

نوازنده قیچک گروه

"الف" نوازنده غیچک واز گردانندگان اصلی این گروه موسیقی دوره گرد است. او غیچک را با مهارت بی مانندی می نوازد. او از کودکی واز پدر نوازند گی این ساز کم کاربرد را به ارث برده است.

درقریه شان همه دستی در نوازند گی سازی وآله ای از موسیقی دارند. آنان با خود از زبان دیگری غیر از پارسی استفاده می کنند. زبانی که احتمالا به جوگی ها وسلسله های قومی ای از این دست برمی گردد.

این استاد جوان وگمنام ممنون استاد وحید قاسمی است . آقای قاسمی از او به عنوان نوازنده چیره دست نام می برد. به باور آقای قاسمی ، الف باید به صحنه ها وستیژ های جهان برآید. اما الف چنان در حصارکوها در بند است که حتا آنتن های شرکت های مخابراتی در قریه های پشت کوه قاف از کار می افتند.

تفاوت این گوشه موسیقی افغانستان؟

این میراث داران موسیقی خراسانی چه تفاوتی با دیگر گوشه های موسیقی محلی افغانستان داشته اند؟

آقای قاسمی که طی دوسال گذشته زمینه پژوهش او این گروه ها بوده براین باور است که ریشه موسیقی خراسانی در افغانستان را ، در کار این گروه ها می توان جستجو کرد.

این آهنگساز برجسته افغانستان می گوید به دلیل محصور ماندن این موسیقی در ده ودره های بادغیس، این گوشه از موسیقی ناشناخته باقی مانده است.

به باور این آهنگساز و پژوهشگر این موسیقی درکنار موسیقی هندی ویا دیگر گوشه های موسیقی فولکلوریک کشور، هنوز اصالت و ویژگی های منحصر به فردی را دارا است .

درگذشته شماری از ترانه‌های خراسانی را عبدالوهاب مددی آوازخوان و آهنگساز برای نخستین بار دردهه چهل خورشیدی به رادیو افغانستان برد.

امیرجان صبوری ترانه سرا و آهنگساز مشهور افغانستان اما روی این زمینه‌های بومی، آثار ماندگاری آفرید.

شیوه آفرینش وآهنگسازی آقای صبوری بر جنبه ها وجلوه‌های موسیقی خراسانی استوار است. اما به باور وحید قاسمی ویژ گی هایی درترانه ها، ضرب ها،دستگاه ها ومجموع کار موسیقایی این گروه ها وجود دارد که حتا با موسیقی خراسانی ولایت همجوار متفاوت است.

خروج از انزوا

در دوسال گذشته وحید قاسمی یک گروه از این آواز خوانان را به کابل برد وبا تنظیم مجموعه ای ازآهنگهای شان گروه را با برگزاری کنسرتی معرفی کرد.

گروه مورد نظر برای نخستین بار در تالار های آراسته وبرای مردم" سطح بالا" آواز خواندند.

استقبال از آنان بسیار گرم بود. تلویزیون های مختلف از آنان برای گفتگو دعوت کردند. جوانانی با پوشش محلی از قریه های دور دست یک ولایت دور، اینک روی صحنه بودند.

برای مخاطبان در داخل افغانستان ،نوعی تازه ای از موسیقی معرفی می شد.

اما این گروه ها دوباره به ده ودره زادگاه خود پناه بردند تا در محافل مختصر عروسی قریه های مجاور، نانی به دست آورند. بی این که هیچ برنامه ای برای تقویت این گم گوشه های موسیقی کشور ویا طرح حمایتی ای روی دست باشد.

به گفته وحید قاسمی امکان برآمدن این گروه در عرصه موسیقی وطنی وجهانی وجود دارد.

در صورتی که حمایتی درکار باشد، این گوشه های موسیقی باید هرچه بهتر وبیشتر در این بازار تنوع به عرصه آمده وبه ویژه در گسترش موسیقی ملی افغانستان کمک کنند. امری که فعلا هیچ برنامه ای برای تحقق آن روی دست نیست.

 

صفحه ویژه سایت فارسی بی بی سی : موسیقی افغانستان، از خرابات تا راک