تب موسیقی رپ در افغانستان

کاوون خموش

بی‌بی‌سی

در افغانستان با توجه به این که هنوز عده‌ای تحمل هنرنمایی دختران جوان را ندارند اما دختران هنرمند در تمام بخش های هنر از جمله موسیقی نقش چشمگیری داشته اند.

در کنار ده ها سبک متفاوت دنیای معاصر موسیقی، نوع "رپ" در سالهای گذشته میان جوانان افغان و آوازخوان های حرفه‌ای و آماتور جا باز کرده است.

رپ از انواع جوان دنیای موسیقی است که بیش از سی سال پیش به ابتکار گروهی از جوانان سیاهپوست آمریکا در نیویورک برای مبارزه با "تبعیض نژادی" و برآورده شدن یک سری از اهداف سیاسی آنان، روی کار شد.

در چند سال اخیر شمار زیادی از جوانان افغان با ایجاد گروه‌های کوچک و بزرگ، توانسته اند یا به صورت منسجم و یا هم پراکنده، کارهایی در چارچوب موسیقی رپ در داخل کشور انجام دهند.

آغاز رپ در افغانستان

"بهتر است در رپ، ترکیبی از رباب، هارمونیا و دنبوره استفاده شود تا شنونده های زیادی را به خود جلب کند."

رستگار

با آنکه رپ در افغانستان بسیار نو است و بسیاری از افغانها حتی شناخت ابتدایی هم از آن ندارند اما این موسیقی پُر سر و صدا و گاهی آرام توانسته در مدت کوتاهی میان جوانان و نوجوانان افغان خوب جا بیافتد.

بیژن ظفرمل از آغازگران موسیقی رپ در افغانستان است که به نام های "بیژن جان قندوزی" و "دی جی بیژو" نیز شهرت دارد. او موسیقی رپ را در سال ۲۰۰۶ میلادی با اجرا از طریق تلویزیون های خصوصی، برای افغان های داخل کشور معرفی کرد.

اما هنوز هم وقتی بیژن قندوزی با کلاه و کفش و لباس مخصوص رپ در کوچه و بازار کابل راه میافتد چشمهای رهگذران به طرف او خیره می شود.

بسیاری از کودکان و جوانان افغان وقتی بیژن قندوزی را در بیرون می بینند، از او می خواهند که عکس یادگاری داشته باشند. بیژن ظفرمل موسیقی رپ را پیش کسی نیاموخته و از آماتوران رپ افغانستان است.

بیژن ظفرمل می‌گوید که هفت سال پیش وقتی او برای اولین بار با لباس رپ وارد افغانستان شد، مردم آشنایی کافی با این سب موسیقی نداشتند اما حالا تعداد آوازخوان ها و علاقمندان رپ در افغانستان بسیار زیاد شده‌اند.

چرا رپ؟

در افغانستان رپ خوانانی که تازه ظهور کرده اند دلایل گوناگونی برای انتخاب رپ به عنوان یک سبک هنری دارند. رپ از نظر بیژن ظفرمل یعنی "گپ و قصه و اجرای ساز و آواز با زبان مردم و برای مردم."

فرید رستگار آوازخوان افغان

بیژن رپ را به خاطری انتخاب کرده است که بتواند حرف‌های ناگفته را بیان کند. به نظر او بیان بعضی از ناگفته ها در سایر قالب های هنری دشوار و بسا ناممکن است از اینرو می گوید که می تواند با استفاده از رپ، حرف هایش را آزادانه بیان کند.

هرچند بیژن رپ را راهی برای بیان ناگفته ها می داند اما سوسن فیروز از دختران رپ خوان در افغانستان موسیقی رپ را گزینه ای مناسب برای بیان دردهای جامعه می‌داند. جامعه ایکه به باور او هنوز نیاز به مبارزه با سنت‌های ناپسند دارد.

سوسن حالا ۲۳ ساله است و ازینکه مردم او را دختر رپ خوان افغان صدا می زنند، خرسند است و به خود می بالد.

سوسن در دوسالی که به موسیقی رپ رو آورده زندگی اش بسیار متحول شده است. خود او در پاسخ به این پرسش که چرا رپ را انتخاب کرده است گفت: "۲ سال پیش دخترِ پدر و مادری خیاط بودم که در خانه مخمل ها را برای مردم مهره دوزی می‌‌کردند، یک سوسن عادی بودم اما امروز یک کرکتر و یک رپر."

در کنار سوسن تعداد انگشت شمار دختران دیگر نیز به اجرای موسیقی رپ روی آورده اند که این موضوع منتج به رقابت میان پسران و دختران رپ خوان در این کشور شده است.

رپ در جامعه سنتی افغانستان

""۲ سال پیش دخترِ پدر و مادری خیاط بودم که در خانه مخمل ها را برای مردم مهره دوزی می‌‌کردند، یک سوسن عادی بودم اما امروز یک کرکتر و یک رپَر."

سوسن

در جامعه سنتی افغانستان، جایی که ده سال پیش موسیقی حرام دانسته میشد وقتی یک هنرمند به ویژه یک آوازخوان زن، در پرده های تلویزیون‌ها ظاهر می شود، مردم واکنش های متفاوتی از خود نشان می دهند. برخی با شور و اشتیاق حرکات و اجرای هنرمند را می بینند، عده‌ای فقط ساز و سرود را می شنوند و افرادی را هم می توان یافت که صدا و سیمای هنرمند را محکوم می کنند.

در چنین کشوری، برای جا افتادن سبک های معاصر موسیقی شاید دست کم ده سال زمان بسیار کمی باشد.

فرید رستگار از آوازخوانان افغان که تجربه سی ساله موسیقی دارد به این باور است که موسیقی رپ در درازمدت می تواند در جامعه‌ای مثل افغانستان علاقمند خوبی به خود پیدا کند.

او به این باور است که مردم افغانستان به موسیقی های دیگری چون موسیقی فولکلور علاقه دارند و دشوار است که مردم افغانستان رپ را به فولکلور ترجیح بدهند.

جایگاه رپ در موسیقی افغانستان

در افغانستان تقریبا تمام سبک های موسیقی از کلاسیک تا پست مدرن رایج شده است.

بیژن قندوزی اولین رپ خوان افغان

دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه کابل، در کنار سایر انواع موسیقی، نوع رپ را در چارچوب واحد درسی "سبک های موسیقی تدریس می کند.

اسلام‌الدین فیروز استاد هنرهای زیبای دانشگاه کابل با این باور است که رپ از انواع "ساده، یکنخواخت و فاقد هارمونیا و میلودی" موسقی است.

آقای فیروز معتقد است که رپ هنوز در گستره موسیقی افغانستان جا نیافتاده و علاقمندان زیادی ندارد از این رو برای پیشکش رپ به عنوان یک موسیقی تاثیرگذار نیاز است که این نوع موسیقی با شعر و مفاهیم با معنی آراسته شود.

پیشتازان موسیقی رپ و همچنین رپ خوان های افغان رپ را با استفاده از تجهیزات پیشرفته موسیقی و با طرز و شیوه خاصی ارایه می کنند که اغلب شنونده‌ها در دفعات اول حتی حرف آوازخوان را هم نمی فهمند.

فرید رستگار اما تاکید می‌کند که اگر روی رپ در افغانستان بیشتر و آگاهانه کار شود، به زودی به یک موسیقی پُر طرفدار تبدیل خواهد شد. او پیشنهاد می کند که "بهتر است در رپ، ترکیبی از رباب، هارمونیا و دنبوره استفاده شود تا شنونده های زیادی را به خود جلب کند."

آگاهان موسیقی در افغانستان می گویند با توجه به این که در موسیقی رپ هیچ محدودیتی وجود ندارد، این نوع موسیقی می تواند در قالب های مختلفی به منظور انعکاس واقعیت های اجتماعی، مشکلات اقتصادی و انتقادهای سیاسی هم استفاده شود.